برای تبادل لینک ابتدا ما را با عنوان tooblog و آدرس toopik.LXB.ir لینک نمایید سپس مشخصات لینک خود را در زیر نوشته . در صورت وجود لینک ما در سایت شما لینکتان به طور خودکار در سایت ما قرار میگیرد.
واژه دین[1] در کلا عرب با معانی متعددی به کار می رود[2]؛ مانند:
1. چیرگی، قدرت، حکمرانی، فرمانروایی، کسی را به زور به اطاعت وا داشتن، به کارگیری قوه قاهره، به بندگی کشیدنو مطیع ساختن [دان النّاسَ]: مردم را مجبور به اطاعت از خویش کرد.
[ دِنتُهُم فدانوا]: بر آنان چیره و غالب شدم که در نتیجه مجبور به اطاعت اطاعت از من شدند.
[ دنتُ القومَ]: آن قوم را به بردگی و ذلت کشاندم.
[ دان الرَّجُلُ]: آن مرد عزّت یافت.
[ دنتُ الرَّجُلَ ]: آن مرد را مجبور به انجام کاری کردم که از آن کراهت داشت.
[ دُیَّنَ فلان]: فلانی مجبور به انجام کاری شد که ناخوشایندش بود.
[ دِنتُهُ]: وی را تحت اختیار خویش گرفتم و بر او چیره و مسلط شدم.
[ دَینتُه القومَ]: او را مسئول کردم تا آن قوم را اداره کند.
حطیئه شاعر عرب، اینگونه مادرش را مورد خطاب قرار می دهد:
لقد دینت أمر بنیک حتی ترکتیهمُ أدقَّ من الطَّحینِ
” از زمانی که امور پسرانت به تو واگذار شد ( با آنان چنان رفتار کردی که) وقتی آنان را ترک کردی بسیار نرم تر از آرد بودند.”
همچنین در حدیث نبوی (ص) آمده است که آن حضرت فرمودند: ” الکیس من دان نفسه و عمل لما بعد الموتِ” یعنی ” آدم زرنگ کسی است که بر نفس خود چیره و مسلط شود و آن را رام خویش گرداند و برای بعد از مرگ بکوشد”
از این رو در کلام عرب حاکمی را که استیلای کامل بر یک کشور، ملت یا قبیله داشته باشد، ” دیّان ” گویند و به همین دلیل است که أعشی حرمازی، شاعر عرب زبان پیامبر (ص) را اینچنین مورد خطاب قار می دهد که :
یا سیّد النّاس و دیّان العرب
ای سرور مردم و ای حاکم قدرتمند اعراب!
به این ترتیب بنده و غلام را ” مَدین” و کنیز یا جاریه را ” المدینة” گویند. بنابراین، ” ابن المدینة” به معنای پسر جاره است؛ آن چنان که أَخطل در یکی از مصرع های شعرش می گوید:
” پس چرا اگر شما بىجزا مىمانيد [و حساب و كتابى در كار نيست]، اگر راست مىگوييد [روح] را برنمىگردانيد”
2. اطاعت، بندگی، خدمت کردن، کاملا” در اختیار کسی بودن، فرمانبرداری کردن، پذیرفتن ذلت، خضوع کردن در برابر قدرت و سیطره فردی خاص. [ دِنتُهُم فدانوا ] : بر آنان تسلط یافتم که در نتیجه از من اطاعت کردند.
[ دِنتُ الرّجُلَ]: به آن مرد خدمت کردم.
از حضرت رسول (ص) نقل است که فرمودند: ” أُریدُ من قُریشٍ کلمةً تدُینُ بها العربَ” یعنی از قریش کلمه ای ” لا اله الا الله ” را می خواهم بگویند که به واسطه آن تمام اعراب را به اطاعت و خضوع در برابر خود وادار می کنند؛ به این ترتیب به قومی که مطیع باشند، گفته می شود ” قوم دَیّنٌ” و با همین معنا در حدیث خوارج آمده است که حضرت رسول (ص) فرمودند” یمرقون من الدین مروق السهم من الرمیة “[3] یعنی : خوارج از دین خارج می شوند آن چنان که تیر از کمان خارج می شود.
3. شرع، قانون، طریقت، مذهب، ملت، عادت، آداب و رسوم [ ما زالَ ذلک دینی و دیدنی]: آن کار همواره رسم و عادت من است.
[ دان]: هنگامی گفته می شود که شخصی به کار خیر یا شرعادت پیدا کند.
در حدیث آمده است: ” کانت قُریشُ و من دان بدینهم ” یعنی: قریش و هر کسی که بر راه و روش و عادت آنان باشد. همچنین در روایتی دیگر آمده است که: ” أنه علیه السلام کان علی دین قومه ” یعنی: پیامبر اکرم (ص) ( در اموری مانند ازدواج، طلاق، ارث و سایر امور مدنی و اجتماعی ) تابع حدود و مقررات قوم خویش بود.[4]
4. مجازات کردن، پاداش دادن، قضاوت کردن، حساب کردن در ضرب المثل های عربی آمده است که: ” کما تُدینُ تُدانُ” یعنی: هرگونه که با مردم رفتار کنی به همان شکل نیز با تو رفتار خواهند کرد.
قرا کریم از قول کفار نقل می کند که: ” أ أَئِنَّا لَمَدِينُونَ”[5] یعنی: آیا ما در روز قیامت مورد محاسبه قرار می گیریم و مجازات می شویم؟!
در روایتی از ابن عمر (رض) آمده است که پیامبر خدا (ص) فرمودند: ” لا تسبوا السلاطین فإن کان لابد فقولوا الهم دنهم کما یدینون ” یعنی: پادشاهان را دشنام ندهید و اگر چاره ای نداشتید( و کاسه صبرتان از ظلم شان لبریز شد) فقط بگویید: بارالها! با آنان آن چنان رفتار کن که با ما رفتار می کنند.
و از این روست که واژه ” الدیّان” به معنای قاضی و رئیس محکمه نیز به کار می رود.
از یک نفر در موردحضرت علی ابن ابی طالب، کرم الله وجهه، پرسیدند در پاسخ گفت:
إنه کان دیّان هذه الأمة بعد نبیّها
علی ابن ابی طالب (رض) بزرگترین قاضی این امت بعد از پیامبر اکرم (ص) بود.
استعمال کلمه دین در قرآن کریم
از آن چه گذشت کاملا معلوم می شود که واژه ی دین چهار معنای پایه ای و اساسی دارد؛ به عبارتی دیگر، با شنیدن کلمه دین، در ذهن یک فرد عرب چهر تصور مهم شکل می گیرد:
استیلا و چیرگی از جانب کسی که دارای سلطه برتر است. اطاعت، بردگی، بندگی و خضوع در برابر کسی که دارای سلطه و قدرت است. حدود، قوانین، راه و روشی که مردم از آن پیروی می کنند. محاسبه اعمال، قضاوت کردن، مجازات کردن، عقاب کردن. اعراب واژه دین را قبل از اسلام و با معانی مختلفی به کار می بردند؛ گاهی با معنای اول و گاهی با معنای دوم و…؛ اما مسئله مهمی که در اینجا وجود دارداین است که عربان چون تصور واضحی از هیچ یک از چهار معنای فوق نداشتند و این معانی نزدشان ارزش خاصی نداشت، وازه دین را به صورت مبهم و پیچیده به کار می بردند. علت آن بود که کلمه دین در طول زمان این فرصت را نیافته بود که خود را به عنوان یک اصلاح در نظام فکری اعراب جای دهد، تا این که سرانچام قرآن کریم نازل شد و این کلمه را هماهنگ وسازگار با اهداف خویش یافت و آن را به خود اختصاص داده و برای معانی واضح و مشخصی به کار برد و در آیات خود از آن بهعنوان اصطلاحی ویژه استفاده کرد؛ زیرا همچنان که می بینید کلمه دین در قرآن کریم بسیار کامل تر از معنای قبلی آن استعمال شده است؛ که متشکل از چهار رکن مهم است:
حاکمیت و سلطه برتر اطاعت کردن و پذیرفتن سلطه که بواسطه قدرت آن حاکمیت به وجود آمده است. یک نظام فکری و عملی که بواسطه قدرت آن حاکمیت به وجود آمده است. پاداشی که سلطه برتر به افراد برای پیروی از آن نظام و داشتن اخلاص نسبت به او می دهد و یا مجازاتی که در مورد هر گونه تمرد و عصیانی اعمال می کند. قرآن کریم گاهی وازه دین را بر دو معنای نخست اطلاق می کند؛ گاهی نیز آن را فقط در یکی از دو معنای سوم و چهارم به کار می برد و در بعضی موراد کلمه دین را استعمال کرده و همزمان هر چهار معنای آن را اراده می کند. برای روشن شدن هر چه بیشتر این مطلب، بهتر است که نگاهی به آیات قرآن بیندازیم:
” خدا [همان] كسى است كه زمين را براى شما قرارگاه ساخت و آسمان را بنايى [گردانيد] و شما را صورتگرى كرد و صورتهاى شما را نيكو نمود و از چيزهاى پاكيزه به شما روزى داد اين استخدا پروردگار شما بلندمرتبه و بزرگ استخدا پروردگار جهانيان،اوست [همان] زندهاى كه خدايى جز او نيست پس او را در حالى كه دين [خود] را براى وى بىآلايش گردانيدهايد بخوانيد سپاس[ها همه] ويژه خدا پروردگار جهانيان است “
بگو: به من فرمان داده شده است که خدا را بپرستم و بندگی و اطاعت را ( از هرگونه شائبه کفر و شرک و ریا، پالوده و زدوده سازم و )خاص او کنم. و به من دستور داده شده است که نخستین فرد از افراد منقاد ( اوامر خدا) باشم…
بگو: تنعا خدا را عبادت ( پرستش) می کنم و پس ( در حالی که) طاعتم را ( فقط ) خاص او می کنم و (بندگی او را را از هر گونه کفر و شرکی می زدایم و) می پالایم؛ اما شما هر چه و هر که را جز او می خواهید عبادت کنید…
کسانی که از بندگی و اطاعت طاغوت دوری می گزینند و ( با توبه و استغفار) به سوی خدا باز می کردند، ایشان را بشارت باد ( به اجر و پاداش عظیم خداوندی)…
( ای پیغمبر!) ما این کتاب را که در بر گیرنده حق و حقیقت است؛ بر تو فرو فرستاده ایم. خدا را عبادت ( پرستش) کن و اطاعت و بندگی خود را سره و خاص او گردان.
آگاه باش که اطاعت و بندگی خالصانه فقط از آن خداوند است…
” و فرمان نيافته بودند جز اينكه خدا را بپرستند و در حالى كه به توحيد گراييدهاند دين [خود] را براى او خالص گردانند و نماز برپا دارند و زكات بدهند و دين [ثابت و] پايدار همين است”
در تمامی آیات فوق، کلمه دین به معنای قدرت برتر، فرمانبرداری، از سلطه او در نهایت پذیرش اطاعت و بندگی در مقابل آن به کار رفته است و مراد از خالص کردن دین برای خداوند که در آیات به ان اشاره شده است این است که انسان تسلیم حاکمیت، فرمانروایی و دستور غیر خدا نشود و اطاعت و بندگی خود را آن چنان برای خدا خالص گرداند که جز او کسی را عبادت نکنند و هرگز غیر خدا را به صورت مستقل ( یعنی بدون این که در طول اطاعت الهی باشد) پیروی نکند.
” بگو اى مردم اگر در دين من ترديد داريد پس [بدانيد كه من] كسانى را كه به جاى خدا مىپرستيد نمىپرستم بلكه خدايى را مىپرستم كه جان شما را مىستاند و دستور يافتهام كه از مؤمنان باشم*و [به من دستور داده شده است] كه به دين حنيف روى آور و زنهار از مشركان مباش “
” هرکه و هرچه در آسمان ها و زمین است، از آن خدا است و جملگی فرمانبردار او هستند.”
” خداوند برای شما ( انسان های مشرک) مثلی می آوردکه از ( اوضاع واحوال) خود شما برگرفته شده است. ( و آن این است که اگر بردگانی داشته باشید) آیا بردگانتان بر چیزهایی که بهره شما ساختهایم، شریک شما می باشند، بدان گونه که شما و ایشان هر دو در آن یکسان و برابر باشید و همچنان که شما آزادگان از یکدیگر می ترسید، از بردگان هم بیمناک باشید( و بدون اجازه ایشان ذست به کاری نبرید و نزنید نزید و دخل و تصرفی در اموال خود نکنید؟ نه! ابدا” چنین چیزی تصور نمی رود. پس چه طور جائز می دانید که بعضی از آفریدگان صنم ها، شریک خدا در ملکو مملکت و سلطه و قدرت او باشند؟!)…
( مشرکان ستمگر برای شرک ورزی خود دلیلی ندارندو) بلکه ستمگران از هوی و هوس خود بدون علم و آگاهی ( از عاقبت بد شرک) پیروی می کنند… روی خود را خالصانه متوجه آئین ( حقیقی خدا، اسلام) کن، این سرشتی است که خداوند مردمان را بر آن سرشته است. نباید سرشت خدا را تغییر داد ( و آن را از خداگرائی و کفرگرائی و دینداری به بی دینی و از راست روی به کج روی کشاند).این است آئین محکم و استوار ولیکن اکثر مردم ( چنین چیزی را) نمی دانند.
” به هر زن زناكار و مرد زناكارى صد تازيانه بزنيد و اگر به خدا و روز بازپسين ايمان داريد در [كار] دين خدا نسبت به آن دو دلسوزى نكنيد و بايد گروهى از مؤمنان در كيفر آن دو حضور يابند “
” در حقيقتشماره ماهها نزد خدا از روزى كه آسمانها و زمين را آفريده در كتاب [علم] خدا دوازده ماه است از اين [دوازده ماه] چهار ماه [ماه] حرام است اين است آيين استوار”
” ما این گونه برای یوسف چاره سازی کردیم ( و نقشه و طرح انداختیم تا بتوانند به گونه ای بنامین را نزد خود نگاه دارد که دیگر براداران متوجه نشوند و تسلیم فرمان او گردند.) چرا که یوسف طبق آئین شاه مصر نمی توانست برادرش را بگیرد.”
” شاید آنان ( برای خداوند ) شرکائی قائل هستند که برای ایشان آئینی را پدید آورده اند که خدا بدان اجازه نداده است.”
” لَكُمْ دِينُكُمْ وَلِيَ دِينِ”( کافرون/6)
” دين شما براى خودتان و دين من براى خودم”
واژه دین در آیات فوق عبارت است از : قانون، حدود، شریعت، طریقت و یک نظام فکری و عملی که انسان خود را نسبت به اجرای آن مقید و ملزم می داند. لذا، اگر انسان از سلطه الهی پیروی کندکه قانونی از قوانین در دین خداوند عزوجل است؛ اما اگر آن سلطه پادشاه، مشایح، کشیشان، خانواده، عشیره یا اکثر مردمان یک ملت باشد، بی تردید انسان داخل در دین هر یک از آنان است. خلاصه کلام آن که هر گاه آدمی شخصی را بالاترین مرجع و نیز مافوق خود فرض کند و حکمش مطلقا لازم الاجرا بداند و به موجب آن از راه و روشی که برایش تعیین می شود پیروی کند، بدون شک داخل دردین همان شخص است.
” و تو چه دانى كه چيست روز جزا * باز چه دانى كه چيست روز جزا * روزى كه كسى براى كسى هيچ اختيارى ندارد و در آن روز فرمان از آن خداست “
وازه دین در آیات فوق به معنای محاسبه نفس، قضاوت ( در مورد اعمال انسان) مجازات کردن و پاداش دادن آمده است.
دین اصطلاحی جامع و فراگیر
تا به اینجا سخن قران کریم کلمه دین را بیشتر با چهار معنای رایجی که اعراب آن را می فهمیدند، به کار می بُرد؛ اما از اینجا به بعد این واژه را به عنوان اصطاحی جامع و فراگیر برای تعبیر از نظامی به کار می گیرد که در ان شخص یک سلطه خاص را برتر از تمامی سلطه ها تلقی می کند؛ اطاعت و پیروی از دستوراتش را بر خود لازم می داند؛ در زندگی مقید به حدود، قوانین و قواعد آن سلطه برتر می باشد؛ با اطاعت از او امید دست یافتن به عزت، پیشرفت و پاداش نیک را در سر می پروراند و با عصیان در برابرش از ذلت، خواری و بد فرجامی خویش هراس دارد.
شاید بتوان گفت که در هیچ یک از زبان های دنیا اصطلاحی این چنین جامع و فراگیر، که تمام این مفاهیم را فقط با یک واژه بیان کند، وجود ندارد. اگر چه کلمه ” state” در زبان انگلیسی چنین مفهومی می رساند، اما هرگز معنای آن به گستردگی اصطلاح دین نمی رسد. در آیات زیر اصطلاح دین با همان مفهوم گسترده خود به کار رفته است.
” با كسانى از اهل كتاب كه به خدا و روز بازپسين ايمان نمىآورند و آنچه را خدا و فرستادهاش حرام گردانيدهاند حرام نمىدارند و متدين به دين حق نمىگردند كارزار كنيد تا با [كمال] خوارى به دستخود جزيه دهند “
” دین الحق” اصطلاحی است که خداوند (عزوجل) در آیه فوق تعریف می کند و در سه جمله نخست (که مشخص کردیم) معنای آن را به خوبی شرح می دهد. به این ترتیب، خداوند هر چهار معنای وازه دین را یک جا به کار می برد و از آن با نام ” الدین الحق” تعبیر می کند.
” و فرعون گفت مرا بگذاريد موسى را بكشم تا پروردگارش را بخواند من مىترسم آيين شما را تغيير دهد يا در اين سرزمين فساد كند”
با ملاحظه تمامی آیاتی که در قران کریم به خصوص در داستان موسی (ع) و فرعون آمده است، شک و تردیدی باقی نمی ماند در این که واژه دین، در این دسته از آیات نه تنها به معنای مذهب و مجموعه اعمال و مناسک دینی بلکه به معنای حکومت و نظام مدنی نیز به کار رفته است؛ همان چیزی که فرعون از وقوع آن هراس داشت و آن را به صراحت اعلام می کرد و می ترسیدکه اگر موسی (ع) در دعوت خویش پیروز شود، استبدادیشان به پایان رسد و نظام سیاسی مصر، که متکی بر حاکمیت فراعنه و همچنین قوانین و آداب و رسوم آنان بود، کاملا” ریشه کن شود و نظا م دیگری با پایه و اساسی مختلف جای ان را بگیرد. یا این که اصلا” هیچ نظامی نتواند در این کشور پهناور استقرار یابد و تمام مملکت را آشوب و بلوا فراگیرد.
” با آنان پیکار کنید تا فتنه ای باقی نماند ( ونیرویی نداشته باشند که با آن بتوانند شما را از دینتان برگردانند ) و نظام و آئین ( حاکم) خالصانه از آن خدا گردد ( و مرمنان جز از خدا نترسند و آزادانه به دستور آئین خویش زیست کنند)”
” هنگامی که یاری خدا و پیروزی ( فتح مکه) فرا می رسد، مردم را می بینی که دسته دسته و گروه گروه داخل دین خدا ( یعنی نظام بر حق و راستین اسلام) می شوند، پرودگار خود را سپاس و ستایش کن و از او آمرزش بخواه، خدا بسیار توبه پذیر است.”
مراد از واژه دین در آیات فوق، همان نظام کاملی است که شامل تمام جنبه ها و ابعاد مختلف زندگی انسان همچون امور اعتقادی، فکری، اخلاقی، عملی و… باشد.
خدای متعال در دو آیه نخست می فرماید که از دید او، یک نظام سالم و پسندیده برای زندگی دنیوی انسان ها، نظامی است که مبتنی بر اطاعت از خداوند و بندگیاو باشد و به این ترتیب سایر نظام هایی که مبتنی بر اطاعت از سلطه غیر خداست، مردود و باطل است و طبیعتا” مورد رضایت او نیست؛ زیرا خداوند برای انسانی که مخلوق، مملوک، بنده و تربیت شده (دستان مبارک) اوست و در ملکوت او مثل سایر مردمان زندگی می کند، هرگز راضی نیست که این حق را به خود بدهد در زیر سایه اطاعت از سلطه غیر خدا و بندگی او زندگی کند و پیرو دستورات غیر او باشد.
همچنین خدای عزوجل در آیه سوم می فرماید که او پیامبرش را با همان نظام حقی ( اسلام) فرستاده است که صحیح ترین نظام ها برای زندگی انسان است و هدف رسالتش نیز این است که اسلام را بر سایر نظام های (مردود و باطل) برتری دهد و پیروز گرداند.
در آیه چهارم به مؤمنان دستور می دهد که برای برپایی دین اسلام تا آن جایی بجنگند که هیچ فتنه ای در زمین باقی نماند؛ به عبارتی دیگر، تا زمانی بجنگند که تمام نظام های مبتنی بر بغی و تمرد در برابر دستورات خداوند از کره زمین برچیده شود و همه مردمان خالصانه، مطیع و بنده خدای متعال شوند.
در آیه پایانی دقیقا” زمانی پیامبرش را مورد خطاب قرار می دهد که آن حضرت پس از بیست و سه سال تلاش و مبارزات مستمر، انقلاب اسلامی را به پیروزی رسانید و اسلام عملا” به عنوان عقیدتی، فکری، اخلاقی، تربیتی، مدنی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی با تمامی اجزاءو تفاصیل آن مستقر ساخت و ( پس از آن بود که) هیئت های سیاسی قبایل عرب پیاپی از نواحی مختلف شبه جزیره عربستان به سوی پیامبر اکرم (ص) آمده و در آغوش اسلام قرار می گرفتند و مسلمان می شدند؛ این گونه بود که پیغمبر اکرم (ص) رسالتی را که برای اجرای آن مبعوث شده بود، کاملا” ادا کرد. خدای سبحان به همین مناسبت به آن حضرت فرمود:
” مبادا تصور کنی که چنین کار ارزشمندی را با تلاش ها و کوشش های خود به نتیجه رسانده ای و این باعث شگفتی تو شود؛ زیرا تنها کسی که منزه از عیب و نقص است و صفات کمال مختص اوست، همانا یگانه پرودگار توست؛ پس او را تسبیح گوی و در ازای توفیقی که برای انجام چنین وظیفه خطیری به تو عطا کرده است، شکر کن و از او بخواه:
بارالها! تقصیرات و کم کارهایی را که در طول مدت این بیست و سه سال در راستای انجام وظیفه ام مرتکب شده ام، بر من ببخشای! “
تبادل لینک هوشمند 
نویسنده : admin
تاریخ : چهار شنبه 3 بهمن 1397